ความจริงคือ “ลุ่มน้ำปากพนังล่มสลาย”

เรื่องเล่าชายขอบเมืองนคร โดย.. Krishanah Thiwatsirikul

.....

จากที่วนเวียนอยู่ในลุ่มน้ำปากพนังมาหลายขวบปี ข้อเขียนนี้หาได้มีเจตนาอื่นใดหรือมุ่งร้ายใคร หรือหน่วยงานใดตาม แต่เพียงต้องการเล่าถึงความจริงอีกด้าน อันคนเล็กคนน้อยชาวบ้านต้องเผชิญกับความล้มเหลว ล่มสลายเหล่านั้น โดยมิได้มีปากเสียงใดๆ ด้วยกระแสของวาทกรรมการพัฒนาบางประการปฏิบัติการกลบงำความทุกข์ร้อน แต่ประโยชน์โภชน์ผลที่เกิดขึ้นจากสมการที่เรียกว่า “งบประมาณ” คนเล็กคนน้อย หรือถูกเรียกอีกชื่อว่า “ประชาชน”ไม่ได้อยู่ในสมการนั้นเลย หากว่าข้อเขียนนี้สร้างความขุนเคืองไม่สบายใจให้แก่ท่านใดต้องขออภัยไว้ ณ ที่นี้

....

สิ่งที่จะเล่าตามความต่อไปนี้ ขอยอมรับ (โดยส่วนตัว) ว่า ลุ่มน้ำปากพนัง อู่ข้าวอู่น้ำแห่งสยามประเทศล่มสลายลงแล้วจริงๆ หลายปีผ่านมาวิกฤตการณ์นิเวศน์ทวีความรุนแรงขึ้นตามลำดับ แต่บนความวิกฤตนั้นยังมีวาทกรรมการพัฒนาคอยปลอบประโลมกระตุ้นเตือนถึงความเจริญก้าวหน้าของสิ่งปลูกสร้างต่างๆ ที่เกิดขึ้นในลุ่มน้ำปากพนัง ย้อนหลังไปหลายปีการพัฒนาขนานใหญ่เกิดขึ้นอย่างต่อเนื่อง บนงบเงินแผ่นดินมหาศาล นึกย้อนถามตัวเองอยู่ในใจแล้วใครเล่าได้ประโยชน์กับมันจริงๆ

....

การรุกรานของปลาหมอคางดำ ข้าราชการผู้หลักผู้ใหญ่ อำนาจรัฐ ทุนยักษ์ใหญ่ในประเทศนี้ต่างรู้ดีว่าใครคือผู้กระทำการก่อให้เกิดอันตรายใหญ่หลวงกับนิเวศน์ลุ่มน้ำปากพนัง แหล่งน้ำกลายเป็นแหล่งอาศัยของปลาหมอคางดำกระจายตัวเป็นเท่าทวีคูณเหนือการควบคุม แต่ด้วยอำนาจรัฐและทุนกลับเบือนบิดพลิกคว่ำ หงายท้องให้ปลาหมอคางดำกลายเป็นสิ่งที่เกิดประโยชน์กับชาวบ้านและเกษตรกร ราวกับปลาหมอคางดำระบาดใหญ่ในลุ่มน้ำปากพนังกลับกลายเป็นบุญคุณยัดเยียดให้ชาวบ้านต้องขอบคุณพวกเขา

…..

แหล่งน้ำในลุ่มน้ำปากพนังคือสวรรค์ของปลาหมอคางดำ นิเวศน์แหล่งน้ำของลุ่มน้ำปากพนังแต่เดิมคือความซับซ้อนอันบรรจงของธรรมชาติรังสรรค์ นิเวศน์ 4 น้ำสอดประสานกันสร้างความอุดมสมบูรณ์จนถูกตราตรึงในประวัติศาสตร์ พระพุทธเจ้าหลวงทรงตรัสไว้อย่างชัดเจนเมื่อคราวเสด็จประพาสลุ่มน้ำปากพนัง น้ำเค็ม น้ำกร่อย น้ำจืด น้ำเปรี้ยวจากพรุควนเคร็ง สร้างความอุดมสมบูรณ์โดยเฉพาะ “อาหาร”จากธรรมชาติ แต่ด้วยการพัฒนานิเวศน์การสอดประสานแบบนี้ถูกตัดไปอย่างสิ้นเชิง

....

ประตูน้ำหลายจุดในคลองเครือข่ายสาขาแม่น้ำปากพนัง ไปจนถึงประตูใหญ่ในแม่น้ำปากพนัง ยุติความซับซ้อนของน้ำ ยุติการนำพาชีวิต ยุติการนำพาตะกอนชีวิตจากเทือกเขานครศรีธรรมราชออกสู่อ่าวไทย แหล่งผลิตอาหารของคนไทยและในภูมิภาคอุษาคเนย์ ประตูน้ำเกิดจากวาทกรรม “บริหารจัดการน้ำ” เมื่อถึงฤดูน้ำหลาก สิ่งที่ประจักษ์คืออุปสรรคหลักฐานในการระบายน้ำเป็นไปอย่างล่าช้า ลุ่มน้ำปากพนังท่วมนานเป็นเช่นนี้เสมอ ความสนุกสนานการสร้างประโยชน์คือการตั้งเครื่องสูบน้ำที่ประตูระบายน้ำหลายๆจุด พร้อมงบประมาณน้ำมันเชื้อเพลิงถูกเรียกหากันอย่างมหาศาลในแต่ละปีเป็นสิ่งที่เรียกว่า “บริหารจัดการน้ำ” แต่ชาวบ้านยังจมซ้ำซากอยู่ทุกปี

......

การจัดการน้ำจืดเพื่อการเกษตร เพื่อนาข้าว ผ่านประตูน้ำเครือข่ายทั้งหลาย เมื่อถึงจุดหนึ่งคำถามที่ก้องอยู่ในโสตทุกครั้งเมื่อลงไปในพื้นที่ เมื่อจัดการน้ำได้ดีเหตุใดนาข้าวในย่านนี้ที่ไม่เคยเป็นรองใครในเอเชียอาคเนย์ เป็นสินค้าส่งออกสร้างความมั่งคั่ง นาข้าวกลับหดหายพื้นที่ปลูกลดลดลงไปอย่างน่าใจหายในขณะที่ทุกคนต้องกินข้าว ไม่ได้กินน้ำมันจากเครื่องสูบน้ำ หรือหินปูนเหล็กจากประตูน้ำ แล้วจัดการน้ำเพื่อการเกษตรกรรม มันควรอยู่ที่ตรงไหน

......

การบริหารจัดการน้ำเค็มเพื่ออุตสาหกรรมสัตว์น้ำเค็ม อาคารบำบัดน้ำเสียมูลค่าเป็นพันล้านหลายจุดถูกทิ้งร้าง ระบบชลประทานน้ำเค็มเหลือแค่ซาก โรงสูบน้ำเค็มเหลือแค่ตัวอาคารใช้การไม่ได้ ด้วยเหตุผลอีกสารพัด "คิด ทำ ทิ้ง" เป็นการรังสรรค์ของโครงการราชการคงไม่ผิดจากนี้ แต่มีอรรถาธิบายความล้วนแล้วแต่ “ประชาชน” ได้ประโยชน์ แต่พื้นที่เกษตรกรรมในโซนน้ำเค็มล้มเหลวอย่างสิ้นเชิง มันเป็นเช่นนั้นหรือไม่

....

ประตูน้ำ กลายเป็นปัญหาของนิเวศน์สำคัญในประเทศเจริญแล้วกำลังถูกทบทวน ประตูน้ำกลายเป็นเครื่องมือตัวทำลายนิเวศน์ชั้นดี ทำลายความเชื่อมโยงทางธรรมชาติในการจัดการตัวเอง จากสารพัดปุ๋ย ตะกอนความสมบูรณ์จากเทือกเขานครศรีธรรมราช พื้นที่ต้นน้ำไหลลงมาในแหล่งน้ำ และถูกตัดกักด้วยประตูน้ำ ขาดการถ่ายเทการส่งผ่านน้ำเค็มเข้าไปทำลายวัชพืชตามวงจรนิเวศน์ธรรมชาติ ส่งสัตว์น้ำตามวงจรเข้าสืบขยายพันธุ์ ไม่แปลกใจผักตบชวาจึงได้เจริญงอกงามหนาแน่นในลุ่มน้ำปากพนังแทบทุกสายน้ำ แต่สิ่งที่เกิดประโยชน์โภชน์ผลตามมาคือเงินแผ่นดินอีกมหาศาลในการกำจัดผักตบชวา ชาวบ้านคนเล็กคนน้อยคือ “ปุ๋ย” ที่ได้จากผักตบ (ต้องไปรับเอาเอง) สมการนอกจากนี้ไม่ถูกนับร่วม

.....

แม่น้ำปากพนังตื้นเขิน แต่เดิมร่องน้ำธรรมชาติ ความอุดมสมบูรณ์ก่อให้เกิดเศรษฐกิจต่อเนื่อง กองเรือประมงขนาดใหญ่ที่เคยรุ่งเรืองในแม่น้ำปากพนังหายหด เรือน้ำมันขนาดใหญ่ต้องหยุด คลังน้ำมันปิดเป็นเหตุผลเชิงประจักษ์ หน้ามรสุมน้ำทะเลหนุนท่วมเมือง จากการ “บริหารจัดการน้ำ” การถ่ายเทของตะกอนส่งผลกระทบอย่างรุนแรง ไม่นับรวมจากโครงการผันน้ำเลี่ยงเมืองโครงการผันน้ำจืดขนาดใหญ่ลงไปใน “มดลูกอ่าวไทย” แหล่งผลิตอาหารหน้าอ่าวนครศรีธรรมราช ยังไม่นับรวมการประมาณการกัดเซาะรุนแรง ซี่งมีแนวโน้มส่วนหนึ่งจากความล่มสลาย ตัดตอนทำลายนิเวศน์การถ่ายเทตะกอนจากปากน้ำปากพนัง

....

เมื่อหันไปดูผู้คนในลุ่มน้ำปากพนัง หลายขวบปีมานี้จากที่วนเวียนเข้าออกติดตามหลายปัญหา คนหนุ่มสาวอพยพย้ายถิ่นไปเรียนหนังสือ ไปแสวงหาโอกาสต่างบ้านต่างเมือง คนที่เหลืออยู่ล้วนแต่เป็นรุ่นวัยกลางคนจนถึงแก่เฒ่า นี่คือสิ่งที่พบเห็น

....

เหล่านี้เป็นเพียงเสี้ยวเศษหนึ่งในลุ่มน้ำปากพนัง ที่เก็บมาเล่าสู่กันฟังนี่เป็นความจริงที่ผมยอมรับ และมั่นใจยิ่งประโยชน์โภชน์ผลเต็มเม็ดเต็มหน่วยไม่ได้อยู่กับคนเล็กคนน้อย ชาวบ้านยังทุกข์ร้อนจากรัฐภัยอยู่ร่ำไป ลุ่มน้ำปากพนังเต็มไปด้วยโครงการ “สร้างปัญหาต่อ ก่อปัญหาใหม่” แต่ถูกสวมทับไว้ด้วยวาทกรรมการพัฒนาอันเลิศล้ำ คนเล็กคนน้อยมีหน้าที่แค่ “ยอมรับ” ประโยคนี้ไม่เกินจริง

.................